Ψυχόδραμα – Ομαδική ψυχοθεραπεία

Ψυχόδραμα- μία βιωματική μέθοδος ανάπτυξης της προσωπικότητας

Τι είναι το ψυχόδραμα- Ιστορική αναδρομή

Το ψυχόδραμα ανήκει στο χώkgtolw-ohfrρο της ψυχοθεραπείας και είναι μία μέθοδος ανάπτυξης της προσωπικότητας. Η φιλοσοφία του βασίζεται στην διεύρυνση, την ανάπτυξη της προσωπικότητας μας, ξεκινώντας από αυτά που ήδη έχουμε. Δεν θέλουμε να θεραπεύσουμε κάτι, θέλουμε να το διευρύνουμε- κι αυτό είναι πολύ σημαντικό.

Ιδρυτής του ψυχοδράματος ήταν ο Jacob Levy Moreno (1889-1974). Ο Μορένο μεγάλωσε στην Βιέννη και σπούδασε μαθηματικά και φιλοσοφία και έπειτα ιατρική. Ήταν ανήσυχο πνεύμα, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον άνθρωπο και τις κοινωνικές σχέσεις. Οι πρώτες του παρατηρήσεις για τον άνθρωπο και τις κοινωνικές του σχέσεις έγιναν μελετώντας τα παιδιά και τον τρόπο που αυτά συμμετέχουν στο παιχνίδι. Έδωσε μεγάλη σημασία και το έργο του κινήθηκε αρκετά γύρω από τις έννοιες του αυθορμητισμού και της δημιουργικότητας. Παράλληλα έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για το θέατρο. Στις αρχές του 1920 αρχίσε να συνδέεται περισσότερο με το θέατρο και ανέβαζε παραστάσεις χωρίς σενάριο αλλά βασισμένες στον αυτοσχεδιασμό και την αυθόρμητη αλληλεπίδραση των ηθοποιών και του κοινού.

Μέσα από αυτήν την δραστηριότητα άρχισε να δημιουργεί τις πρώτες βάσεις για την φιλοσοφία του ψυχοδράμαατος παρατηρώντας την επίδραση που είχε η δημιουργικότητα, ο αυθορμητισμός και η συμμετοχή σε μία ομάδα στους ανθρώπους. Έτσι συνέλαβε την ιδέα της αναπαράστασης στη σκηνή των προσωπικών βιωμάτων των ατόμων, την αναβίωση τους από το άτομο και την μετατόπιση του μέσα από την δράση στην κάθαρση, και παρατήρησε την θεραπευτική της αξία. Δεν θεώρουσε την μέθοδο αυτή ως μέθοδο επίλυσης προβλημάτων αλλά ως διεύρυνση της προσωπικότητας του ατόμου και των δυνάμεων που προάγουν το άτομο να αναπτυχθεί και να κινηθεί προς τη ζωή, πιο αυθόρμητα, δημιουργικά και με αγάπη.

I try to give people the courage to dream again”

J.L.Moreno

 

Η φιλοσοφία του

  • Όλοι έχουμε μέσα μας μία ευφυΐα

Μία από τις βασικές αρχές του ψυχοδράματος είναι ότι όλοι μας έχουμε στοιχεία και ρόλους που λειτουργούν και μας βοηθάνε, και αυτή είναι η βάση από την οποία ξεκινάει το ψυχόδραμα για να δουλέψει με το άτομο και την προσωπικότητα.

Θεωρεί ότι όλοι ανεξαιρέτως κρύβουμε μέσα μας μία ευφυΐα, μία πλευρά πολύ σοφή που έχει τις απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα και όλα τα θέματα που μας απασχολούν. Αυτό που χρειάζεται είναι να δοθούν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε αυτή η πλευρά να ξυπνήσει και να ακουστεί.

  • Το βίωμα, η ψυχή σε δράση

Το ψυχόδραμα δουλεύει με το άτομο ώστε αυτό να αναπτύξει και να δυναμώσει τις λειτουργικές του πλευρές που τον βοηθούν να κινηθεί προς τη ζωή. Αυτό γίνεται μέσα από την δράση και το βίωμα. Μέσα από το βίωμα μίας κατάστασης όπως αυτή υπάρχει και ζει μέσα μας, μπορούμε να την αναγνωρίσουμε, να αποκτήσουμε περισσότερη επίγνωση και να την “αλλάξουμε”. Η αλλαγή έρχεται μέσα μας, βιώνοντας το παλιό. Μέσα από το βίωμα της παλιάς κατάστασης, ζωντανά και με ειλικρίνεια, τότε δημιουργείται το νέο, η νέα λειτουργία, η νέα απάντηση σε μία παλιά κατάσταση. Οι απαντήσεις υπάρχουν ήδη μέσα μας, απλά χρειάζεται να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες ωστε αυτές να ανακινηθούν και να βγουν στην επιφάνεια, ώστε να είναι προσβάσιμες σε εμάς.

Ετυμολογικά, βγαίνει από την ψυχή και το δράμα, από το δρω, δηλαδή σημαίνει η δράση της ψυχής. Χρησιμοποιεί κάποια στοιχεία από το θέατρο σαν εργαλεία κυρίως ώστε να επιτύχει αυτήν την ανάπτυξη στην προσωπικότητα του ατόμου. Είναι μία βιωματική μέθοδος ψυχοθεραπείας.

  • Όλα σε αρμονία και ισορροπία

Ένας από τους βασικούς στόχους του ψυχοδράματος στη δουλειά του με τον άνθρωπο είναι να έρθουν οι διαφορετικές πλευρές μας και οι διάφοροι ρόλοι μας σε ισορροπία. Καμία να μην υπολειτουργεί, καμία να μην υπερβάλλει, καμία να μην είναι ελλιπής.

Θέλουμε η σκέψη, τα συναισθήματα και η δράση μας να είναι στο ίδιο “επίπεδο”, να βρίσκονται σε αρμονία, ώστε να μπορούμε να λειτουργούμε αυθόρμητα, ενεργά προς τη ζωή.

  • Αυθορμητισμός και δημιουργικότητα

Η έννοια του αυθορμητισμού και της δημιουργικότητας είναι από τις κυρίαρχες μέσα στη φιλοσοφία του ψυχοδράματος. Αυθορμητισμός σημαίνει για την ψυχοδραματκή φιλοσοφία “να κάνω το κατάλληλο πράγμα την κατάλληλη στιγμή, όντας σε σύνδεση με τον εαυτό μου και το περιβάλλον”. Έτσι, όταν είμαι αυθόρμητος και οι πλευρές μου σε αρμονία, οι εσωτερικές εντάσεις παύουν κι εγώ κινούμαι προς τη ζωή και την αγάπη με ασφάλεια και οχι προς τον φόβο και την ανασφάλεια.

  • Το εδώ και τώρα

Το ψυχόδραμα δουλεύει στο εδώ και τώρα ενεργοποιώντας το κέντρο των συναισθημάτων μας και το βίωμα αυτών όπως αυτά υπάρχουν την εκάστοτε τη στιγμή μέσα μας. Αφήνω την “ψυχή” μου να δράσει στο εδώ και τώρα με όσα κουβαλάω μέσα μου από τα παλιά αλλά κοιτώντας και το που θέλω να πάω. Η κινητήριος δύναμη που υπάρχει μέσα μου, όταν μου απακαλυφθεί με προάγει προς τη ζωή και με βοηθάει να μάθω να ζω με έναν τρόπο αληθινό, χωρίς φόβο, με το σώμα μου και τα συναισθήματα μου ζωντανά, ενεργά εμπλεκόμενος με τη ζωή, κινούμενος με αυθορμητισμό και δημιουργικότητα προς τη ζωή και όχι με φόβο και ανασφάλεια, μακριά της.

  • Η σημασία της ομάδας

Το ψυχόδραμα δουλεύεται κυρίως ομαδικά, αλλά και σε ατομικό επίπεδο μπορούμε πάντα να ακολουθήσουμε τη φιλοσοφία του. Η ομάδα για το ψυχόδραμα είναι ένα δίτκυο κοινωνικό, ένα σύστημα, μία βάση όπου μπορώ να καθρεφτιστώ, να με δω, να με ακούσω, να υποστηριχτώ και να υποστηρίξω, είναι μία μορφή οικογένειας που παρέχει ασφάλεια, με εμπεριέχει και με μαθαίνει να εμπεριέχω. Ζώντας μέσα στην ομάδα, μπορώ να εξασκηθώ στην αλληλεπίδραση και τις σχέσεις και να κάνω κατά κάποιο τρόπο μία “πρόβα” πριν βγω στην πραγματική μου ζωή. Στόχος πάντα είναι ότι μαθαίνω μέσα στην ομάδα να μπορώ να το διευρύνω και στην ζωή μου, πέρα από τα όρια της ομάδας.

Το ψυχόδραμα είναι ζέσταμα… ζέσταμα για ζωή.”

Μ. Clayton

Πως εφαρμόζεται;

Μία συνάντηση στο ψυχόδραμα

Σε μία ψυχοδραματική, ομαδική συνάντηση, αυτό που μας απασχολεί, που νιώθουμε ή που περνάμε στην καθημερινή μας ζωή, μία σχέση, ένα συναίσθημα, μια κατάσταση, προσπαθούμε να το δημιουργήσουμε σε μία εικόνα, χρησιμοποιώντας τα πρόσωπα της ομάδας, αντικείμενα του χώρου και το σώμα μας. Θέλουμε με τη βοήθεια του συντονιστή-θεραπευτή να αναπαράγουμε την κατάσταση αυτή και μετά να την εκδραματίσουμε, μπορούμε να προσθέσουμε λόγια, κίνηση, να την δούμε απ’ έξω, να μπούμε στη θέση των άλλων ατόμων, κ.α. Είναι σαν το άτομο να γίνεται ο σεναριογράφος και ο συντονιστής να είναι ο σκηνοθέτης αυτής της σκηνής. Εννοείται πως δεν πρόκειται για θέατρο, ούτε για θεατρική παράσταση. Αυτά είναι μόνο εργαλεία που δανειζόμαστε ώστε να δουλέψουμε ψυχοθεραπευτικά.

Η ιδέα λοιπόν είναι ότι μπαίνοντας μέσα σε αυτή τη σκηνή, αναβιώνοντας της μαζί με όλα τα συναισθήματα της, από τους άλλους ρόλους, βλέποντας την απ’ έξω, κτλ, θα έρθουμε σε μία κάθαρση, θα βρούμε τη δική μας απάντηση στις ερωτήσεις μας, θα διευρύνουμε την οπτική μας πάνω στο θέμα αυτό, θα γίνουμε δημιουργικοί, θα δοκιμάσουμε τον εαυτό μας σε νέου ρόλους, θα πειραματιστούμε και τέλος με τη βοήθεια της ομάδας η οποία συνεργάζεται θα βγούμε πλουσιότεροι. Μετά από κάθε εκδραμάτιση, υπάρχει το μοίρασμα της ομάδας, όπου για ένα διάστημα η ομάδα μοιράζεται αυτά που ένιωσε κατά τη διάρκεια της δουλειάς αυτής. Γενικά αποφεύγεται η κριτική και η ερμηνεία. Θέλουμε να ενεργοποιήσουμε το κανάλι της επικοινωνίας που περνάει από την καρδιά περισσότερο και να κατευνάσουμε λίγο αυτό που περνάει από το μυαλό μας. Θέλουμε να φέρουμε το συναίσθημα, τη σκέψη, τη δράση, τις ικανότητες, το είναι το ατόμου στο εδώ και τώρα, σε μία ισορροπία. Το ψυχόδραμα στέκεται πολύ στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας και του αυθορμητισμού του ατόμου γι αυτό είναι μία πολύ ζωντανή μέθοδος.

Για να φτάσει η ομάδα σε αυτό το σημείο να ανοιχτεί και να δουλέψει στην ψυχοδραματική «σκηνή», χρειάζεται πρώτα να δεθεί, να νιώσει ασφαλής, να αποκτήσει εμπιστοσύνη και να ανοιχτεί. Πρώτη μας δουλειά σε κάθε συνάντηση- ατομική ή ομαδική- είναι να ζεσταθούμε, πρώτα απ’ όλα θέλουμε να ζεστάνουμε την ψυχή μας ώστε να ανοίξει και να δεχθεί το βίωμα.

Οι ομαδικές συναντήσεις στο ψυχόδραμα συνήθως είναι εβδομαδιαίες και διαρκούν 2 ώρες.

Ποιά είναι η σχέση θεραπευτή- θεραπευόμενου;

Θεραπευτής και θεραπευόμενος, στην ψυχοδραματική φιλοσοφία είναι ίσοι και προσπαθούν να δημιουργήσουν μαζί μία συνεργατική σχέση. Αυτό που τους διαχωρίζει είναι η οπτική που έχουν στα πράγματα. Ο θεραπευόμενος είναι ρουφηγμένος μέσα σε αυτά που βιώνει ενώ ο θεραπευτής στέκετεαι απ’ έξω και μπορεί να τα κοιτάει από απόσταση. Αυτό του δίνει το πλεονέκτηματα να φέρει κι άλλες οπτικές επι των θεμάτων με αποτέλεσμα να μπορεί να διευρύνει την οπτική του θεραπευόμενου.

Θα λέγαμε ότι μπροστά στην ψυχοδραματική σκηνή, ο θεραπευτής είναι ο σκηνοθέτης-παραγωγός ενώ ο θεραπευόμενος είναι ο σεναριογράφος και “ηθοποιός”.

Επίσης, ο θεραπευτής είναι συνήθως ένα άτομο που έχει αφιερωθεί πολύ στον εαυτό του, στην αυτογνωσία και στο να μπορεί να διαχειρίζεται όλα όσα τον έχουν απασχολήσει και τον απασχολούν στη δική του προσωπική ζωή. Όχι δεν τα έχει λύσει όλα! Ευτυχώς είναι ακόμα άνθρωπος! Αυτό που έχει καταφέρει είναι να μπορεί να τα αναγνωριζει άμεσα και να τα αντέχει, να μην αποδιοργανώνεται, να ακούει τις ανάγκες του και να αποδέχεται. Έχοντας κάνει και συνεχίζοντας να κάνει αυτή τη δουλειά με τον εαυτό του, γίνεται ο ίδιος το εργαλείο πάνω στο οποίο ο θερπαευόμενος θα μπορέσει να καθρεφτιστεί, να διευρυνθεί, να ονειρευτεί, να μάθει, να αναπτυχθεί… γι αυτό είναι τόσο πολύ σημαντική η σχέση ανάμεσα τους.

Ο θεραπευτής θα μεταδώσει τα εργαλεία και τα εφόδια που ήδη έχει στον θεραπευόμενο και μαζί θα προσπαθήσουν να ανακαλύψουν νέα που θα ταιριάζουν πολύ καλά στην ζωή και τις συνθήκες που αντιμετωπίζει ο θεραπευόμενος.

Έτσι προχωράνε μαζί στους δρόμους που ανοίγει ή που ήδη περπατάει ο θεραπευόμενος που κάποτε είναι σκοτεινοί, κάποτε φωτεινοί, και προσπαθούν μαζί να βρουν τα καταλληλότερα πατήματα. Ο θεραπευόμενος προχωράει και ο θεραπευτής συνοδεύει, υποστηρίζει, φροντίζει, χωράει και κάπως έτσι προχωράνε μαζί. Αυτό δεν τους κάνει εξαρτημένους. Ο θεραπευόμενος προχωράει μόνος του, ανοίγει δρόμο, τολμάει, ζει τη ζωή του. Ο θεραπευτής είναι εκεί μαζί του κάποιες ώρες την εβδομάδα, όλες τις υπόλοιπες το άτομο τα αντιμετωπίζει μόνο του.

Κάτι που χαρακτηρίζει πολύ τη σχέση θεραπευτή-θεραπευόμενου στην ψυχοδραματική φιλοσοφία είναι ότι για κάθε στάδιο συναποφασίζουν, είναι κι οι δύο υπεύθυνοι για την δουλειά αυτή και η σχέση είναι ισότιμη και αληθινή. Υπάρχει ειλικρινές μοίρασμα και συναισθηματική ανταλλαγή μέσα σε ένα πλαίσιο ασφάλειας, σεβασμού, δέσμευσης και αποδοχής για το οποίο κύρια ευθύνη για την δημιουργία του έχει ο θεραπευτής αλλά για την συντήρηση και την ενίσχυση του έχουν και οι δύο.

Να δεις τον κόσμο με τα μάτια μου, να δω τον κόσμο με τα μάτια σου”

J.L. Moreno

Ποιες είναι οι τεχνικές;

Οι βασικές τεχνικές του ψυχοδράματος είναι τεχνικές που βασίζονται στο αρχαίο θέατρο και βοηθούν το άτομο να αναπαραστήσει και να αναβιώσει όσα βρίσκονται μέσα του. Κάποιες από αυτές είνα:

η αναπαράσταση,

η αλλαγή ρόλου και το role playing,

το καθρέφτισμα – mirroring,

ο μονόλογος

ο σωσίας- doubling,

και άλλες παρόμοιες.

Ακόμα όμως και εκτός ομάδας, σε μία ατομική συνάντηση και πάλι μπορούμε να εφαρμόσουμε τις τεχνικές του ψυχοδράματος, διατηρώντας τη βασική φιλοσοφία, δουλεύοντας με νοερές εικόνες, με τη χρήση αντικειμένων και συμβόλων που βοηθούν στην αναπαράσταση του εσωτερικού κόσμου του ατόμου και τον ενεργό ρόλο του θεραπευτή δίπλα στον θεραπευόμενο σε αυτήν την εξερεύνηση του εαυτού.

Σε ποιους απευθύνεται;

Ψυχόδραμα και ομάδα

Για να δημιουργηθεί μία ομάδα δεν υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Μία ομάδα απευθύνεται σε όλους και μπορεί να τους περιέχει όλους. Στις ομάδες μπορεί να υπάρχουν άτομα από 18 έως 100 χρονών. Η μόνη προϋπόθεση είναι να θέλει κάποιος να αναπτυχθεί και να διευρύνει την προσωπικότητα του.

Θεωρούμε ότι όλοι έχουν να κερδίσουν, να πάρουν και να δώσουν σε όλους, ακόμα κι αν φαινόμαστε πολύ διαφορετικοί. Μέσα μας κρύβουμε πολλά κοινά σημεία, κοινά συναισθήματα. Μπορούμε να έρθουμε κοντά με όλους αρκεί να μας δοθεί ο χώρος να διερευνήσουμε τη μεταξύ μας δυναμική.

Στο ψυχόδραμα- ειδικά στις ομάδες- δημιουργείται αυτός ο χώρος όπου μπορούμε να γνωριστούμε και να έρθουμε κοντά ανακαλύπτοντας αυτά που μας ενώνουν. Δεν απαιτούνται κοινές ή παρόμοιες εμπειρίες. Όλοι μας ζούμε, όλοι είμαστε άνθρωποι και αυτό από μόνο του αρκεί για να μπορούμε να μοιραστούμε και να συνυπάρξουμε. Υπάρχουν συναισθήματα που είναι κοινά για όλους και αυτό είναι σημαντικό για να δουλεύουμε μαζί, ο πόνος είναι πόνος, από όπου κι αν προέρχεται, η μοναξιά το ίδιο, η χαρά το ίδιο. Ο στόχος μας είναι να μοιραστούμε και να χωρέσουμε όλοι μαζί, και με αφορμή την διαφορετικότητα μας να φτάσουμε στα κοινά μας σημεία και να τα αγκαλιάσουμε!

Το ψυχόδραμα και κυρίως η ομάδα είναι ένας τρόπος να δημιουργήσεις μία άλλη μορφή οικογένειας, να δημιουργήσεις μία αίσθηση ασφάλειας, μοιράσματος και «ανήκειν». Το ψυχόδραμα είναι ένας τρόπος να σχετίζεσαι διαφορετικά με τον εαυτό σου, τους άλλους και τη ζωή, μία μέθοδος για μία πιο συνεργατική και ανθρώπινη επικοινωνία.

Ενημερωθείτε για τις δράσεις και τις τρέχουσες ομάδες εδώ.