Playback theatre, Αυθόρμητο θέατρο

Playback Theatre-  αυτοσχέδιο αυθόρμητο θέατρο 

Ένα εργαλείο προσωπικής ανάπτυξης

Τι είναι το playback theatre;
Το playback theatre είναι ένα είδος αυτοσχέδιου διαδραστικού θεάτρου όπου οι ιστορίες του κοινού ζωντανεύουν πάνω στη σκηνή από 4 ηθοποιούς κι έναν μουσικό. Δεν χρειαζόμαστε πολλά πράγματα για να γίνει μία παράσταση πέρα από την ομάδα του Playback, ένα κοινό και 4 καρέκλες!

Το κοινό με τη βοήθεια ενός συντονιστή, του συντονιστή της παράστασης, αρχίζει να ζεσταίνεται, να ανοίγεται και σιγά σιγά να μοιράζεται ιστορίες από την καθημερινή του ζωή, συναισθήματα, εμπειρίες, αναμνήσεις. Οι ηθοποιοί αναπαράγουν, εκδραματίζουν, «παίζουν πίσω» (Playback) τις ιστορίες αυτές σε έναν σύντομο αυτοσχεδιασμό που δημιουργείται εκείνη τη στιγμή με έμφαση στο συναίσθημα του αφηγητή, χωρίς ερμηνεία και χωρίς κριτική.

Στο τέλος της παράστασης πολλά έχουν κερδηθεί. Έχουμε έρθει όλοι, αρχικά άγνωστοι μεταξύ μας, λίγο πιο κοντά, έχουμε μοιραστεί κομμάτια του εαυτού μας και της ζωής μας, έχουμε πει ιστορίες που ίσως να μην είχαμε σκεφτεί ποτέ να μοιραστούμε, αυτές τις ιστορίες μας τις έδωσαν πίσω, και η αίσθηση πάντα είναι μία αίσθηση οικειότητας, μία αίσθηση ότι τελικά δεν διαφέρουμε και πολύ ο ένας από τον άλλον.

Πως δημιουργήθηκε το Playback Theatre;

Αναζητώντας τις ρίζες του playback, κάνουμε μία σύντομη αναδρομή στο 1921, όπου ο Moreno (1889-1974), πατέρας του ψυχοδράματος, στρέφεται για πρώτη φορά στο θέατρο, όπου ξεκινάει να σκηνοθετεί αυτοσχέδιες ερασιτεχνικές παραστάσεις, στις οποίες δε συμμετέχουν επαγγελματίες ηθοποιοί, δεν υπάρχει συγκεκριμένο σενάριο ή ακόμα και θεατρική σκηνή. Έτσι δημιουργεί το 1922 στη Βιέννη το “αυτοσχέδιο θέατρο”, ένα πειραματικό θέατρο 50 θέσεων, όπου όλοι οι συμμετέχοντες είναι ηθοποιοί και κοινό ταυτόχρονα.Το 1926 ο Moreno, αφήνει τη Βιέννη και μετακομίζει στην Αμερική, όπου δουλεύει πάνω στη μέθοδο του ψυχοδράματος. Ένας από τους μαθητές του Moreno, ο Jonathan Fox, ξαναζωντανεύει το πειραματικό αυτό θεατρικό είδος στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Το 1975 ιδρύει το πρώτο θέατρο playback στη Νέα Υόρκη μαζί με την γυναίκα του Jo Salas (εκπαιδευόμενη μουσικό και ακτιβιστή). Η πρώτη ομάδα θεάτρου playback ανέπτυξε και καθιέρωσε τις φόρμες πάνω στις οποίες αυτό βασίζεται. Άρχισε να παίρνει μέρος σε σχολεία, φυλακές, συνέδρια, φεστιβάλ, σε μια προσπάθεια ενθάρρυνσης των ατόμων να ακουστούν οι δικές τους καθημερινές, προσωπικές ιστορίες.

Τι γίνεται μέσα σε μία ομάδα Playback;

Η ομάδα για να φτάσει στο σημείο να πάει σε μία παράσταση χρειάζεται πρώτα απ’ όλα να είναι ομάδα. Μεγάλο μέρος της δουλειάς που κάνει είναι να δεθεί και να δημιουργήσει έναν χώρο ασφάλειας και εμπιστοσύνης, μέσα στον οποίο θα μπορούν να ειπωθούν ιστορίες και τα σώματα και οι ψυχές να αυτοσχεδιάσουν.

Στις πρόβες της ομάδας, έμφαση δίνεται στο ζέσταμα του σώματος και της ψυχής, με τη χρήση ασκήσεων, με στόχο την απελευθέρωση τους. Θέλουμε να φτάσουμε σε αυτό το σημείο ζεστάματος και ελευθερίας όπου ο αυθορμητισμός και η δημιουργικότητα ξεκλειδώνονται, και το άτομο εκφράζεται «ελεύθερα», με όλο του το είναι, χωρίς να αμύνεται, να λογοκρίνεται ή να σκέφτεται.

Ξεκινάμε από αυτό που ήδη έχουμε μέσα μας. Μαθαίνουμε τις δυνατότητες του σώματος μας, της φωνής μας και των εκφράσεων μας. Μαθαίνουμε να απελευθερώνουμε τα εκφραστικά μας μέσα και να χρησιμοποιούμε το σώμα μας σαν εργαλείο ακοής, μοιράσματος και έκφρασης.

Δενόμαστε σαν ομάδα και μαθαίνουμε να λειτουργούμε σαν ένα. Αυτό είναι μία συνεχόμενη διαδικασία.

Στις πρόβες εμείς οι ίδιοι περνάμε απ’ όλους τους ρόλους του θιάσου, με αποτέλεσμα να εξασκούμαστε στην ευελιξία και την αλλαγή ρόλων και να ερχόμαστε όλο και πιο κοντά, καθώς μοιραζόμαστε και παίζουμε τις δικές μας ιστορίες.

Υπάρχουν διάφορες φόρμες- τεχνικές, που μας βοηθάνε να αυτοσχεδιάζουμε την κάθε ιστορία που ακούμε, στις οποίες εκπαιδευόμαστε και συνεχώς εξασκούμαστε μέσα σε μία ομάδα play back.

Η κάθε φόρμα έχει τη δική της τεχνική και τον δικό της λόγο που επιλέγεται. Μέρος λοιπόν της δουλειάς των μελών της ομάδας είναι να γνωρίζει τις φόρμες και πότε θα επέλεγε ποια.

Ποιοι είναι οι διαφορετικοί ρόλοι μέσα σε έναν θίασο Playback;

Αρχικά είναι οι ηθοποιοί. Οι ηθοποιοί πάνω στη σκηνή είναι 4. Οι ηθοποιοί έχουν έναν πολλαπλό ρόλο. Χρειάζεται να ακούνε καλά την ιστορία, να συνδέονται με αυτήν συναισθηματικά, χωρίς να ερμηνεύουν ή να κρίνουν, και να την «παίζουν», να αυτοσχεδιάζουν πάνω σε αυτήν, χρησιμοποιώντας τα εκφραστικά τους μέσα, φωνή, σώμα, μιμική.

Δεν χρειάζεται να είμαστε ηθοποιοί με σπουδές από δραματική σχολή.

Πειραματιζόμαστε με το σώμα μας και ανακαλύπτουμε τις εκφραστικές του δυνατότητες. Όλοι μπορούμε να περάσουμε από αυτόν τον ρόλο.

Έπειτα, είναι ο μουσικός. Ο μουσικός είναι κι αυτός ένας ηθοποιός από άλλη θέση. Αυτοσχεδιάζει και αυτός πάνω στην ιστορία, δίνοντας πίσω το συναίσθημα του αφηγητή, με εργαλείο του τη μουσική. Ταυτόχρονα ο μουσικός έχει κι έναν άλλον ρόλο, είναι αυτός που βοηθάει τη δράση να ξεκινήσει ή να ολοκληρωθεί. Σαν ένας εσωτερικός οργανωτής.

Δεν χρειάζεται να είμαστε μουσικοί. Πειραματιζόμαστε με τα διάφορα μουσικά όργανα και δοκιμάζουμε να παράξουμε ήχο και μελωδία, «σχολιάζοντας» με αυτόν τον τρόπο την δράση των ηθοποιών.

Τέλος, είναι ο συντονιστής. Ο συντονιστής χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: ο συντονιστής της παράστασης και ο συντονιστής της ομάδας (αρχηγός). Αυτοί οι δύο ρόλοι μπορεί και να ταυτίζονται.

Ο συντονιστής της παράστασης είναι ο ενδιάμεσος ανάμεσα στον αφηγητή και την ομάδα. Ζεσταίνει το κοινό ώστε να ανοιχτεί και να αρχίζει να μοιράζεται, συνοδεύει τον αφηγητή ώστε να ανοιχτεί και να μοιραστεί την ιστορία, επιλέγει τη φόρμα, την έμφαση που θα δοθεί στην ιστορία. Είναι ο οργανωτής της παράστασης.

Ο συντονιστής της ομάδας (αρχηγός) είναι αυτός που φέρνει το ζέσταμα της ομάδας, βάζει τους στόχουςβοηθάει την ομάδα να δένεται, να εκφράζεται και να υπάρχει.

Σε μία ομάδα playback, μαθαίνουμε να περνάμε απ όλους τους ρόλους.

Τι θα κερδίσω αν συμμετέχω σε μία ομάδα Playback;


-Θα μάθω να εκφράζομαι με όλο μου το σώμα, θα αναπτύξω τα εκφραστικά μου μέσα.

-Θα αναπτύξω τον αυθορμητισμό μου και τη δημιουργικότητα μου.

– Θα εξασκηθώ στο να εκτίθεμαι και να στέκομαι μπροστά σε κοινό.

-Θα μάθω να δουλεύω μέσα σε μία ομάδα, να συνεργάζομαι, να εμπιστεύομαι, να σχετίζομαι.

-Θα μάθω να ακούω και να συνοδεύω κάποιον που μιλάει, αφηγείται μία ιστορία.

-Θα μάθω να εμψυχώνω και να συντονίζω μία ομάδα ανθρώπων.

Σε ποιους απευθύνεται το playback;

Το playback theatre, με τον τρόπο που το μάθαμε και το μεταδίδουμε απευθύνεται σε όλους όσους θέλουν να το δοκιμάσουν και να αναπτύξουν την ελεύθερη έκφραση τους. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν προϋποθέσεις συμμετοχής παρά μόνο η διάθεση μας για δοκιμή και ανάπτυξη.

Βασική φιλοσοφία μας είναι ότι όλοι έχουμε μέσα μας στοιχεία όμορφα και λειτουργικά, έτσι ξεκινάμε να ρίξουμε φως σε αυτά και να τα αναπτύξουμε, να τα διευρύνουμε. Πατάμε πάνω σε αυτά που ήδη έχουμε.

Το playback theatre χρειάζεται από μας να ενεργοποιήσουμε αυτό που είμαστε και αυτό που νιώθουμε. Οπότε σε καμία περίπτωση δεν είναι θέμα ικανότητας!

Αναπτύσσουμε τις ικανότητες μας να ακούμε, να μοιραζόμαστε, να εκφράζουμε αυτό που νιώθουμε με το σώμα, τη φωνή και το πρόσωπό μας.

Τι διαφορά έχει από το κανονικό θέατρο;

Στο παραδοσιακό θέατρο εξασκούμαστε να παίξουμε ένα ρόλο, να τον υποδυθούμε, δουλεύουμε τον εαυτό μας ώστε να είναι έτοιμος να γίνει ο ρόλος.

Στο playback theatre δεν υπάρχει η έννοια αυτού του ρόλου. Παίζουμε κομμάτια του εαυτού μας, προετοιμάζουμε τον εαυτό μας ώστε να μπορέσει να εκθέσει κομμάτια από την αλήθεια του. Δεν υποδυόμαστε κάποιον, ενεργοποιούμε κομμάτια του εαυτού μας και των συναισθημάτων μας και τα μεγεθύνουμε, ανάλογα την ιστορία ή την περίσταση. Γι αυτό δεν χρειάζεται να είμαστε ηθοποιοί, με την παραδοσιακή έννοια του όρου.

Μπορεί να με ωφελήσει στην καθημερινή μου ζωή;

Το playback δεν είναι ένας τεχνητός χώρος που δημιουργείται παράλληλα ή έξω από την καθημερινή μου ζωή. Αντίθετα, έχει άμεση σχέση με αυτήν. Οι σχέσεις είναι πραγματικές.

Μέσα σε μία ομάδα μαθαίνουμε να εμπλεκόμαστε και να συνυπάρχουμε, να συνεργαζόμαστε, να είμαστε ο εαυτός μας μπροστά και μαζί με άλλους ανθρώπους.

Όλα αυτά που μαθαίνουμε μέσα στην ομάδα μπορούμε να τα εφαρμόσουμε στην ζωή μας και να τα διευρύνουμε. Μπορούμε να είμαστε πιο αυθόρμητοι, πιο χαλαροί στην επικοινωνία μας με άλλους ανθρώπους, να ακούμε καλύτερα, να συνδεόμαστε διαφορετικά με αυτά που ακούμε, να εκθέτουμε τον εαυτό μας στους άλλους. . . και άλλα πράγματα που ανακαλύπτει ο καθένας μέσα από τη συμμετοχή του σε μία τέτοια ομάδα.

Τι μπορώ να το κάνω μετά αυτό το εργαλείο;

Το playback είναι ένα σημαντικό εργαλείο. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλούς διαφορετικούς κλάδους, όπως στην εκπαίδευση, την ψυχοθεραπεία, την εποπτεία, σε σχολεία, σε πλαίσια κοινωνικά… οπουδήποτε υπάρχουν άνθρωποι και ιστορίες να ακουστούν, υπάρχει χώρος για το playback!

Το Playback  σας περιμένει να το ανακαλύψετε και να βάλετε και τα δικά σας στοιχεία!