Θυμός, ένα χρήσιμο και φυσικό συναίσθημα

συναίσθημα θυμός

Ο θυμός είναι ένα από τα φυσικά συναισθήματα που έχουμε μέσα μας και προκαλείται τόσο από εξωτερικούς όσο και από εσωτερικούς παράγοντες. Μπορούμε να θυμώσουμε με καταστάσεις, πρόσωπα, ή ακόμα και με τον ίδιο μας τον εαυτό. Κατά κάποιο τρόπο ο θυμός είναι η αντίδραση μας σε κάτι που την δεδομένη σιγμή αναγνωρίζεται ως απειλή, αντικειμενική ή υποκειμενική, και η εμφάνιση του μας επιτρέπει να αντιδράσουμε σε αυτήν, να την πολεμήσουμε, να αμυνθούμε, να προστατευτούμε.

Στην ουσία, ο θυμός ενεργοποιεί το σώμα μας και τον οργανισμό μας να δράσει μπροστά σε μία κατάσταση που μας πιέζει, ενεργοποιεί τον οργανισμό μας να αναγνωρίσει τα σωματικά, ψυχολογικά και κοινωνικά του όρια, να τα τοποθετήσει και να τα διατηρήσει, να υπερασπιστεί τα δικαιώματά του. Πιο συχνά, εμφανίζεται όταν κάποιο όριο μας καταπατάται, παραβιάζεται, όταν μία ανάγκη μας δεν καλύπτεται ή δεν είναι σεβαστή, όταν κάτι ή κάποιος μας κατά-πιέζει, όταν νιώθουμε αδικημένοι.

Ο θυμός από μόνος του, στη φυσική του κατάσταση, δεν κρατάει περισσότερο από μερικά δευτερόλεπτα ή λεπτά. Δυστυχώς, όμως, επειδή σαν παιδιά μάθαμε να τον καταπιέζουμε, να τον κρατάμε, να τον κρύβουμε, αρκετός θυμός έχει συσσωρευτεί μέσα μας. Αυτό σημαίνει ότι ο θυμός πλέον παίρνει άλλη ένταση, αποκτά άλλη διάρκεια, εμφανίζεται με άλλη μορφή. Γίνεται οργή, βίαιο ξέσπασμα, μία μόνιμη κατάσταση, μνησικακία, ανταγωνισμός, κατάθλιψη…

Υπάρχουν πολλές καταστάσεις που θα με κάνουν να νιώσω θυμωμένος στη ζωή, πολλές στιγμές που θα χρειαστεί να βάλω τα όρια μου, να αντιδράσω σε μία αδικία ή μία καταπίεση.

Ο θυμός είναι ένα χρήσιμο συναίσθημα κι έχει κάτι να μας μάθει. Σίγουρα δεν βρίσκεται τυχαία μέσα μας. Αντίθετα, μας βοηθάει να απαντήσουμε όταν κάποιος ή κάτι μας επιτίθεται ή μας απειλεί. Ενεργοποιεί μέσα μας δυναμικά στοιχεία ώστε να συνεχίζουμε και να διεκδικούμε τις ανάγκες μας. Μία ποσότητα θυμού είναι απαραίτητη για την επιβίωση μας, σε αυτή τη ζωή.

Υπάρχει ο θυμός σαν φυσικό συναίσθημα που εκφράζεται ως απάντηση σε μία κατάσταση, γνωστοποιείται, κρατάει λίγο και μετά μπορούμε να συνεχίσουμε. Υπάρχει όμως και ο θυμός που δεν ξέρουμε τι να τον κάνουμε, που δεν ξέρουμε τι τον ενεργοποιεί και προς τα πού κατευθύνεται.

Ο λογοκριμένος θυμός

Ο θυμός είναι ένα πολύ παρεξηγημένο συναίσθημα στην κοινωνία μας. Το έχουμε λογοκρίνει ή το έχουμε συνδέσει με «κακή συμπεριφορά». Οι περισσότεροι μεγαλώσαμε ακούγοντας «μην θυμώνεις», «μην φωνάζεις», κ.ο.κ. Μάθαμε να συγκρατούμε τον θυμό μας και να τον λογοκρίνουμε. Νιώθουμε «κακά παιδιά», όταν θυμώνουμε. Νιώθουμε ότι θα μας απορρίψουν ή ότι θα μείνουμε μόνοι μας. Απειλούμαστε από τον ίδιο μας τον θυμό κι ίσως μέχρι τώρα να υιοθετούμε στάσεις υποχωρητικές και περισσότερο ανεκτικές απ’ όσο χρειάζεται ή πραγματικά αντέχουμε.

Όλοι αυτοί οι τρόποι λειτουργίας, μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα να έχουμε συγκρατήσει πολύ θυμό μέσα μας και να συνεχίζουμε να το κάνουμε. Μπορεί να έχουμε μάθει να τον καταστέλλουμε και να τον μετατρέπουμε σε κάτι άλλο. Και αυτό ενέχει πολλούς κινδύνους.

Ο θυμός που δεν εκφράζεται μπορεί να γυρίσει προς τον εαυτό μας, να μας κάνει χρόνια θυμωμένος, νευρικούς, θλιμμένους, παθητικά επιθετικούς, κυνικούς ή εχθρικούς… μπορεί να μας κάνει επικριτικούς, δύσπιστους, πληγωμένους και να μας φέρνει μεγάλη δυσκολία στις σχέσεις.

Η ικανότητα να αναγνωρίζω τον θυμό μου

Το πιο σημαντικό με το θυμό είναι να μπορώ να τον αναγνωρίζω σαν συναίσθημα τη στιγμή που συμβαίνει, να μπορώ να αναγνωρίζω την πηγή, δηλαδή τι είναι αυτό που τον προκάλεσε και να μπορώ να τον εκφράζω με έναν τρόπο εποικοδομητικό για μένα και το περιβάλλον μου. Ο θυμός δεν σημαίνει ότι θέλω να πληγώσω κάποιον, να κρίνω ή να γίνω επιθετικός. Αντίθετα, σημαίνει ότι θέλω να γνωστοποιήσω το συναίσθημα μου, την ανάγκη μου, το όριο μου. Χρειάζεται να είμαι σταθερός και να μπορώ να εκφράσω με καθαρότητα τι είναι αυτό που θέλω. Σημαίνει να μπορώ να αναγνωρίσω τι είναι αυτό που με θυμώνει, τι εκφράζει ο θυμός μου, τι θέλω να πω και να βρω τον τρόπο να το ζητήσω.

Θυμός, ένας καλός σύμβουλος

Ο θυμός δεν μας αφήνει να δούμε πάντα καθαρά τι συμβαίνει μέσα μας. Μοιάζει σαν να πέφτει μία πέτρα μέσα σε μία γαλήνια λίμνη, για λίγο θολώνει τα νερά. Ο θυμός μας ενεργοποιεί άμεσα να αμυνθούμε-προστατευτούμε- επιτεθούμε. Αν πάρουμε λίγο χρόνο όμως, τότε το χώμα που σηκώθηκε στη λίμνη θα κάτσει πάλι κι έτσι θα μπορέσουμε να πούμε καθαρά αυτό που χρειαζόμαστε.

Ο θυμός ακόμα κι αν δεν το αναγνωρίζουμε υπάρχει για να μας βοηθήσει.

Αν μάθουμε να τον ακούμε, να του δίνουμε αξία και να τον εκφράζουμε με ηρεμία – όλα αυτά είναι ικανότητες που αναπτύσσονται- τότε ο θυμός μπορεί να γίνει ένας καλός σύμβουλος του εαυτού μας. Μπορεί να μας μάθει πολλά για τα όρια μας, για τις επιθυμίες μας και για την επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους.

Δεν είναι αυτονόητο ότι μπορούμε να το κάνουμε μόνοι μας και σε καμία περίπτωση δεν είναι κακό να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ειδικό. Η ψυχοθεραπεία είναι μία διαδικασία δημιουργίας ενός χώρου όπου με ασφάλεια μπορώ να εκφράσω τον εαυτό μου, να τον γνωρίσω και να πειραματιστώ. Στόχος της ψυχοθεραπείας, σύμφωνα με τη φιλοσοφία του ψυχοδράματος, είναι η ανάπτυξη του αυθορμητισμού μας, δηλαδή της ικανότητας μας να αντιδρούμε με τον κατάλληλο τρόπο, την κατάλληλη στιγμή με το ελάχιστο κόστος για μας και το περιβάλλον μας.